Η υγειονομική κρίση μας έδειξε ότι το μέλλον είναι αβέβαιο και ότι ο χρόνος δράσης και αντίδρασης σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον είναι ουσιώδους σημασίας. Αν και γενικά η τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ένα πεδίο αργών αλλαγών, η πανδημία αποτέλεσε τον καταλύτη για σημαντικές μεταρρυθμίσεις, από καιρό χρήσιμες, πλέον αναγκαίες. Τα πανεπιστήμια βρίσκονται στην καρδιά της σύγχρονης κοινωνίας και των οικοσυστημάτων ανάπτυξης και καινοτομίας και η διασύνδεσή τους με τον παραγωγικό ιστό τα καθιστά κινητήριο δύναμη μιας προοδευτικής οικονομίας και βασικό πυλώνα κοινωνικής προόδου.
Αν και η χώρα μας είναι ένας σχετικά νέος «παίκτης» στον ευρωπαϊκό χώρο ανώτατης εκπαίδευσης, την τελευταία δεκαετία τα κυπριακά πανεπιστήμια έχουν κάνει άλματα προόδου. Με βάση το ερευνητικό έργο, τις συνεργασίες με εγνωσμένου κύρους πανεπιστήμια του εξωτερικού και την προσέλκυση ξένων φοιτητών, ήδη η Κύπρος μπορεί να αξιολογηθεί ως περιφερειακό κέντρο εκπαίδευσης και έρευνας. Βέβαια, έχουμε ακόμα δρόμο να διανύσουμε για να εδραιώσει η χώρα μας μια αξιόπιστη ταυτότητα/brand ως εκπαιδευτικός προορισμός. Οι προοπτικές διαχρονικά, αλλά και ειδικότερα στη μετά-πανδημία εποχή, είναι σημαντικές και στο χέρι μας να τις αξιοποιήσουμε.
Η Κύπρος συνδυάζει μια σειρά πλεονεκτημάτων που συνεργούν στην ανταγωνιστικότητά της: διαθέτει αξιόλογα πανεπιστήμια, ενεργά στο διεθνές ακαδημαϊκό γίγνεσθαι, με σχετικά χαμηλό κόστος φοίτησης. Η ποιότητα των προσφερόμενων προγραμμάτων σπουδών αξιολογείται ως υψηλής στάθμης, το ακαδημαϊκό/ερευνητικό προσωπικό αναγνωρίζεται διεθνώς για το έργο του, και η ερευνητική χρηματοδότηση που εισρέει από διεθνή προγράμματα είναι αυξητική. Η ευρωπαϊκή/διεθνής αναγνωρισιμότητα των τίτλων σπουδών των κυπριακών πανεπιστημίων, με τη συμβολή του Φορέα Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας της Ανώτερης Εκπαίδευσης, αλλά και στο πλαίσιο διακρατικών συμφωνιών, είναι βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Στις τρέχουσες συνθήκες και γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή δημιουργείται πρόσφορο έδαφος για στρατηγικές ακαδημαϊκές συνεργασίες και αυτός ο άξονας θα μπορούσε κάλλιστα να αξιολογηθεί ως ένας από τους πυλώνες της κυπριακής εξωτερικής πολιτικής.
Ταυτόχρονα, η προσφορά αγγλόγλωσσων προγραμμάτων σπουδών –ειδικά στη μετά-Brexit εποχή και με βάση τις δημογραφικές εξελίξεις– ενισχύει τις προοπτικές διεθνοποίησης, προσκαλεί αλλοδαπούς φοιτητές και προσελκύει το ενδιαφέρον ξένων πανεπιστημίων για συνεργασίες. Μπορεί αγκυλώσεις όπως χρονοβόρες διαδικασίες έγκρισης βίζας για ξένους φοιτητές να αποτελούν τροχοπέδη, αλλά σ΄αυτό το «πρόβλημα» έρχεται να δώσει λύσεις η εξ αποστάσεως εκπαίδευση και το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Η κοινωνική απαίτηση για ανοικτή σε όλους και προσβάσιμη σε κάθε ενδιαφερόμενο, χωρίς περιορισμούς, εκπαίδευση είναι sine qua non. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση καθίσταται στρατηγικής σημασίας, διότι αγγίζει μαζικά τους ανθρώπους, ελαχιστοποιώντας περιορισμούς χρόνου, τοπικότητας, ηλικίας, οικογενειακής και επαγγελματικής κατάστασης. Μπορεί να προσελκύει χιλιάδες φοιτητές απ’ όλο τον κόσμο, σε πολλές περιπτώσεις διαφορετικούς από τους συνήθεις (εργαζόμενους, σε προσπάθεια επαγγελματικής ανέλιξης/αλλαγής, οικογενειάρχες, με μέση ηλικία τα 35+ έτη) και άτομα που προέρχονται από ειδικές κοινωνικές ομάδες πληθυσμού (π.χ. ΑμΕΑ, πρόσφυγες, μετανάστες).
Ταυτόχρονα, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση ανταποκρίνεται και στην απαίτηση για (επανα)εξειδίκευση και διά βίου κατάρτιση, ώστε το ανθρώπινο δυναμικό να εξελίσσεται και να διαμορφώνει -ανάλογα με τα νέα δεδομένα- την επαγγελματική του πορεία. Αυτό που μάθανε πολλοί εν μέσω πανδημίας είναι ότι τα ανοιχτά ψηφιακά περιβάλλοντα μάθησης και η αξιοποίηση των εκπαιδευτικών τεχνολογιών βελτιώνουν τις διεργασίες διδασκαλίας και μάθησης και συνεργούν προς όφελος μιας πολύπλευρης μαθησιακής εμπειρίας. Το «εξ αποστάσεως» δεν είναι μια λύση ανάγκης, αλλά μια ουσιώδης μορφή επικοινωνίας και εκπαίδευσης. Και αυτό το γνωρίζουμε καλά στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, που εκ της φύσεώς μας παρέχουμε -από το 2006- σπουδές αποκλειστικά εξ αποστάσεως.
Στο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον της ανώτατης εκπαίδευσης, μία έννοια που επανέρχεται σταθερά είναι η ποιότητα. Η πανεπιστημιακή κοινότητα οφείλει να επιδιώκει την αξιολόγηση, αφού είναι ο μοναδικός τρόπος για να εδραιωθεί ένα πανεπιστήμιο φήμης. Η ποιότητα πρέπει να είναι κύριο μέλημά μας και στόχος μας η συνεχής αναβάθμιση των προγραμμάτων σπουδών και των υπηρεσιών που προσφέρουμε στους φοιτητές μας. Μια άλλη παράμετρος, είναι η σύζευξη δυνάμεων. Τα πανεπιστήμιά μας αντιμετωπίζουν κοινά προβλήματα και μέσα σε πνεύμα σύμπραξης και αλληλεπίδρασης μπορούν συλλογικά να συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου να καταστεί η Κύπρος περιφερειακό κέντρο εκπαίδευσης, έρευνας και καινοτομίας. Σύζευξη δυνάμεων δεν απαιτείται, βέβαια, μόνο μεταξύ των πανεπιστημίων, αλλά και με φορείς κεντρικής διακυβέρνησης, παραγωγικούς φορείς και με τον επιχειρηματικό κόσμο ευρύτερα, ώστε η παρεχόμενη εκπαίδευση να είναι ωφέλιμη για την κοινωνία και την οικονομία. Τα πανεπιστήμια, εξάλλου, έχουν σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν στην αντιμετώπιση διεθνών προκλήσεων, όπως είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός, οι κλιματικές αλλαγές, η αειφόρος ανάπτυξη και η άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων.
Καταληκτικά, η ανοιχτή πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, χωρίς χωρικούς, χρονικούς ή άλλους περιορισμούς, είναι μεγάλο προνόμιο. Η ανάγκη για «άνοιγμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης», με έμφαση στην κοινωνική της διάσταση, είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός. Η πρόκληση, σήμερα, είναι η τριτοβάθμια εκπαίδευση, συμβατική και εξ αποστάσεως, να δώσει δημιουργικές και ρηξικέλευθες λύσεις στις προκλήσεις των καιρών. Στο διαμορφούμενο τοπίο της ανώτατης εκπαίδευσης, το ΑΠΚΥ βρίσκεται ήδη στη «νέα» ψηφιακή εποχή, έτοιμο να συνεχίσει να προσφέρει πολύτιμες ευκαιρίες εκπαίδευσης και κατάρτισης σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες. Κινείται με στρατηγικούς άξονες αφενός προς την αριστεία και συνεχή βελτίωση της λειτουργίας του και αφετέρου προς την ανάπτυξη, εξωστρέφεια και διεθνοποίηση, ώστε να μετεξελιχθεί στο Edupreneurial Πανεπιστήμιο που χρειάζεται ο 21ος αιώνας, συνεργώντας στη βιώσιμη ανάπτυξη της κοινωνίας και της οικονομίας.
Το άρθρο δημοσιεύεται στην ειδική έκδοση της εφημερίδας Ο Φιλελεύθερος με τίτλο: «Η ΚΥΠΡΟΣ ΤΟ 2022 – ΕΤΟΣ ΟΡΟΣΗΜΟ: Χρονιά Αποφάσεων που θα Καθορίσουν το Μέλλον» στις 09/01/2022