Σε εποχές κρίσεων (οικονομικών, υγειονομικών, κλπ.) η ποιότητα του δημοσίου λόγου αποκτά καίρια σημασία για την πολιτική διαδικασία. Η αξία της υπεύθυνης, έλλογης και ποιοτικής επιχειρηματολογίας γίνεται ακόμα μεγαλύτερη στη σύγχρονη κοινωνία του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπου σχεδόν κάθε πολίτης δύναται να μετατραπεί σε φορέα δημοσίου λόγου. Στις συνθήκες αυτές η διαφορά ανάμεσα στην πεπαιδευμένη και μη δημόσια εκφορά πολιτικών ή επιστημονικών θέσεων είναι ενίοτε η διαφορά ανάμεσα στην καταλλαγή και τη σύγκρουση, τη μετριοπάθεια και τον διχασμό, τη σύνθεση και την πόλωση. Κατά συνέπεια, στις μέρες μας καθίσταται πιο επιτακτική από ποτέ η ανάγκη μιας συστηματικής εκπαίδευσης στη ρητορική και την επιχειρηματολογία, ιδίως μάλιστα σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, όπου η ενασχόληση με τα εν λόγω πεδία εμπνέεται ούτως ή άλλως πάντοτε και από μια πλούσια αρχαία παράδοση.
Την ανάγκη αυτή υπηρετεί και η διδασκαλία της ρητορικής στο Νέο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «ΠΝΥΚΑ: Πολιτική Ιστορία, Θεωρία και Πράξη» του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου, το οποίο διοργανώνει την Πέμπτη 30 Απριλίου 2020 και ώρα 18:00-21:00 δημόσια διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα: Δημόσιος Λόγος – Ρητορική & Επιχείρημα.
Ομιλητές της εκδήλωσης, την οποία θα προλογίσει ο Ακαδημαϊκός Υπεύθυνος του ΜΠΣ της ΠΝΥΚΑΣ Θεόδωρος Γ. Γιαννόπουλος, είναι ο Δρ. Κωνσταντίνος Π. Τσίνας (Λέκτορας Ποινικής Δικονομίας στο Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου), που θα αναπτύξει το θέμα «Επιχείρημα, προσωπικότητα και ειλικρίνεια στον δημόσιο λόγο», και ο Δρ. Ανδρέας Σεραφείμ (Διδάσκων στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, μεταδιδακτορικός υπότροφος στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και εκλεγμένος Ερευνητής Γ’ στην Ακαδημία Αθηνών) με θέμα «Η πιο γνωστή μας άγνωστη ρητορική: Τεχνικές πειθούς στην αρχαία και σύγχρονη πολιτική και δικαστική επικοινωνία».
Την εκδήλωση μπορούν να παρακολουθήσουν όλοι διαδικτυακά στον δικό τους χώρο από όποιο μέσο επιθυμούν (υπολογιστή, τάμπλετ ή κινητό) στον σύνδεσμο τηλεπαρακολούθησης: https://bit.ly/2XYx7ty
Η διαδικτυακή εκδήλωση διοργανώνεται σε συνεργασία με το Σωματείο Φοιτητών και Αποφοίτων του Προπτυχιακού Προγράμματος «Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό» του ΑΠΚΥ.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ
- Δρ. Θεόδωρος Γ. Γιαννόπουλος (Ακαδημαϊκός Υπεύθυνος του νέου Μεταπτυχιακού προγράμματος «ΠΝΥΚΑ: Πολιτική Ιστορία, Θεωρία και Πράξη»): Εισαγωγή στην εκδήλωση.
- Δρ. Κωνσταντίνος Π. Τσίνας (Λέκτορας Ποινικής Δικονομίας στο Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου): Επιχείρημα, προσωπικότητα και ειλικρίνεια στον δημόσιο λόγο.
- Δρ. Ανδρέας Σεραφείμ (Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης & Ακαδημία Αθηνών): Η πιο γνωστή μας άγνωστη ρητορική: Τεχνικές πειθούς στην αρχαία και σύγχρονη πολιτική και δικαστική επικοινωνία.
Δρ. Κωνσταντίνος Π. Τσίνας | «Επιχείρημα, προσωπικότητα και ειλικρίνεια στον δημόσιο λόγο»
Πόση σημασία και προσοχή αποδίδουμε στα επιχειρήματα που συναντούμε στον –προφορικό και έντυπο– δημόσιο λόγο και διάλογο όπως αυτοί λαμβάνουν χώρα στις μέρες μας, σε Ελλάδα και Κύπρο; Πόσο εξοικειωμένοι είναι οι δημοσιολογούντες με την πρακτική της επιχειρηματολογίας και πόσο συνηθισμένοι οι ακροατές τους στον αποτελεσματικό έλεγχο των επιχειρημάτων; Πόσο οικεία μας είναι, καθεαυτήν, η έννοια του «επιχειρήματος», πόσο διαφέρει η τεχνική-θεωρητική της σύλληψη από την πιο καθημερινή, προσεγγίζουσα την έννοια της «αντιλογίας», σημασία του όρου; Τι είναι εν τέλει το επιτυχημένο επιχείρημα και σε τι έγκειται η ορθότητα και η πειστικότητά του; Γιατί πολλές φορές τα «γυμνά» ορθά επιχειρήματα δεν πείθουν; Είναι πάντοτε ανειλικρινής ο δημαγωγός που πείθει το ακροατήριό του ή ενδέχεται κάποιες φορές να είναι και πιο «ειλικρινής» από τον διαλογικό του αντίπαλο; Στα παραπάνω και σε άλλα σχετικά ερωτήματα, ο ομιλητής θα αναζητήσει απαντήσεις, εκφράζοντας κάποιες πρόχειρες σκέψεις γύρω από τη σχέση του επιχειρήματος με την προσωπικότητα του εκάστοτε ομιλητή, χωρίς να υπεισέρχεται σε πεδία άλλων ειδικοτήτων, αλλά αντλώντας από την εμπειρία του ως νομικού (δικανικός λόγος), ως διδάξαντος σχετικά μαθήματα (γενική παιδεία) και, κυρίως, ως πολίτη ενδιαφερομένου για την ποιότητα του δημόσιου λόγου. Το ζήτημα της επιτυχημένης επιχειρηματολογίας δεν θα αντιμετωπιστεί από θεωρητικής σκοπιάς αλλά ως εντελώς πρακτικό και εξαιρετικά επίκαιρο: Από τη δημοφιλία του λόγου επιστημόνων που διαχειρίζονται την πανδημία του COVID-19 μέχρι τη ρητορική δυναμική του λόγου «ανταρτών» ιερέων που άνοιξαν τις εκκλησίες, μπορεί τα επιχειρήματα να αλλάζουν και να τοποθετούνται –φαινομενικώς– στα άκρα ενός συγκρουσιακού διπόλου, αλλά αξίζουν εξίσου την προσοχή κάθε απροκατάληπτου, μετριοπαθούς και σοβαρού παρατηρητή και κριτικώς συμμετέχοντος στον δημόσιο διάλογο. Διότι πέρα από την εγκυρότητα, την ορθότητα και την πειστικότητα της επιχειρηματολογίας, είναι (και) η ειλικρινής πρόθεση απέναντι στο ακροατήριο και η προσωπικότητα του επιχειρηματολογούντος που τελικώς αντανακλώνται στον λόγο του και του προσφέρουν την όποια δυναμική μπορεί αυτός να έχει στη δημόσια σφαίρα.
Σύντομο βιογραφικό:
Ο Κωνσταντίνος Π. Τσίνας είναι Λέκτορας Ποινικής Δικονομίας στο Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου και Δικηγόρος Αθηνών. Αποφοίτησε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και έλαβε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει διδάξει ποινικό δίκαιο, ποινική δικονομία, στοιχεία ιστορίας-φιλοσοφίας του δικαίου, βασικές αρχές δικαίου και διοίκησης καθώς και «γενική παιδεία (κριτική σκέψη)» –μεταξύ άλλων– στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και σε ιδιωτικούς φορείς και κέντρα εκπαίδευσης. Η μονογραφία του Δίκαιο και Λογική (Εκδόσεις Ευρασία, 2011) έχει βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών.
Δρ. Ανδρέας Σεραφείμ | «Η πιο γνωστή μας άγνωστη ρητορική: τεχνικές πειθούς στην αρχαία και σύγχρονη πολιτική και δικαστική επικοινωνία»
Πώς είναι δυνατό να μας είναι γνωστή, αλλά ταυτόχρονα και άγνωστη, η ρητορική; Και για ποια ακριβώς ρητορική μιλάμε; Από πού προέρχεται η ρητορική αυτή, ποιες είναι οι ρίζες της, πώς ακριβώς μας αφορά και γιατί; Μπορούμε να την αναγνωρίσουμε σε πτυχές του δημοσίου βίου; Μπορούμε να την εντοπίσουμε, για παράδειγμα, στον λόγο ενός Κυπρίου, Ελλαδίτη ή Ευρωπαίου πολιτικού σήμερα; Μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε στην πολιτική, για να επηρεάσουμε το συναίσθημα και τη λογική του ακροατηρίου μας και να κερδίσουμε ή να υφαρπάξουμε την εμπιστοσύνη και την ψήφο του; Μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε στο δικαστήριο, για να εκπροσωπήσουμε τον πελάτη μας αποτελεσματικότερα; Η διάλεξή μου, «Η πιο γνωστή μας άγνωστη ρητορική», στόχο έχει να απαντήσει στα ερωτήματα αυτά και να εκθέσει τη διαχρονική χρησιμότητα της αρχαίας ελληνικής ρητορικής θεωρίας και πράξης. Μετά από μία σύντομη και απλουστευμένη αναδρομή στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής ρητορικής και στον θεσμικό τρόπο απόδοσης δικαιοσύνης στο αρχαιοελληνικό νομικό σύστημα, θα επιχειρηθεί η εξέταση των μεθόδων πειθούς, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν και ακόμα χρησιμοποιούνται στην πολιτική επικοινωνία και στο δικαστήριο. Έμφαση αποδίδεται στην «υπόκριση» (δηλαδή, στη χρήση της φωνής και του σώματος των πολιτικών ομιλητών), στην «ηθοποιία» (δηλαδή, στην παρουσίαση χαρακτήρων), στις τεχνικές «παθοποιίας» (δηλαδή, διέγερσης του συναισθήματος), στη χρήση θρησκευτικών αναφορών και στις μεθόδους διακωμώδησης του αντιπάλου. Στο πλαίσιο της διάλεξης, θα εξεταστούν διάφορες αρχαιοελληνικές ρητορικές τεχνικές, οι οποίες εντοπίζονται ακόμα σε λόγους Κυπρίων, Ελλαδιτών, Άγγλων και Αμερικανών πολιτικών, καθώς επίσης και μία «προσομοίωση» (δηλαδή, μία ζωντανή παρουσίαση) ενός τμήματος της γνωστής δικαστικής αντιπαράθεσης ανάμεσα στον αρχαίο ρήτορα Αισχίνη και στον πολιτικό του αντίπαλο Τίμαρχο, όπως αυτή παρουσιάζεται στον λόγο του πρώτου, Κατά Τιμάρχου.
Σύντομο βιογραφικό:
Ο Ανδρέας Σεραφείμ είναι μεταδιδακτορικός υπότροφος στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και εκλεγμένος Ερευνητής Γ’ στην Ακαδημία Αθηνών. Είναι αριστούχος απόφοιτος του Τμήματος Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κύπρου (Πτυχίο 2008), κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου από το University of Texas at Austin (Μ.Α. 2010) και διδακτορικού τίτλου από το University College London (Ph.D. 2013). Είχε καταλάβει διάφορες ερευνητικές και διδακτικές θέσεις σε πανεπιστήμια της Κύπρου και του εξωτερικού: Πανεπιστήμιο Κύπρου, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Trinity College Dublin και University College London. Τόσο η δημοσιευθείσα όσο και η τρέχουσα έρευνά του καλύπτουν ποικιλία επιστημονικών πεδίων, θεματικών περιοχών και προσεγγίσεων: αρχαία ελληνική ρητορική, αρχαίο δίκαιο, επιτέλεση (performance), αρχαία θρησκεία, πρόσληψη των ρητορικών κειμένων στον μετακλασικό και στον σύγχρονο κόσμο, διάφορες θεωρητικές προσεγγίσεις (π.χ. χιούμορ, θεωρίες φύλου και σεξουαλικότητας), καθώς και αρχαία ελληνική πεζογραφία εν γένει (κυρίως ιστοριογραφία). Το πρώτο του βιβλίο, Attic Oratory and Performance (Νέα Υόρκη/ Λονδίνο: Routledge 2017), ανασημασιοδοτεί την έννοια της επιτέλεσης (performance), συμβάλλοντας στον σαφέστερο θεματικό της προσδιορισμό και ερευνώντας, για πρώτη φορά με συστηματικό τρόπο, τη σημασία της στην αττική ρητορεία. Πτυχές της έρευνάς του παρουσιάζονται, επίσης, σε μια σειρά άλλων πονημάτων: μονογραφιών (η δεύτερη μονογραφία για τη συνύπαρξη ρητορικής και θρησκείας στους αττικούς ρητορικούς λόγους αναμένεται το 2020, μαζί με δύο κριτικά υπομνήματα για λόγους του Δημοσθένη και του Λυσία από τον εκδοτικό οίκο «Σμίλη»), συλλογικών τόμων (The Theatre of Justice: Aspects of Performance in Greco-Roman Oratory and Rhetoric, Leiden/ Βοστώνη: Brill 2017/ The Ancient Art of Persuasion across Genres and Topics, Leiden/ Βοστώνη: Brill 2019), κεφαλαίων σε τόμους και άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά.