ΒΙΗ612: Βιοηθική και Δίκαιο

Η Θ.Ε. «Βιοηθική και Δίκαιο» είναι υποχρεωτική, καθώς παρουσιάζει την κρίσιμη διάσταση της σχέσης Βιοηθικής και Δικαίου, αναγκαία για την κατανόηση της θεσμικής αντιμετώπισης των δύσκολων προβλημάτων που θέτουν οι σύγχρονες εφαρμογές της τεχνολογικής εξέλιξης στην Ιατρική και τις Βιολογικές Επιστήμες.

Η ανάγκη της πρόβλεψης πρακτικών λύσεων στα κρίσιμα διλήμματα που θέτει η ανάπτυξη των ιατρικών και βιολογικών εφαρμογών, οδηγεί βαθμιαία στην ανάδυση ενός νέου κλάδου του δικαίου, για τον οποίον φαίνεται να καθιερώνεται διεθνώς ο όρος «Βιοδίκαιο» (Biolaw, Biodroit). Το Βιοδίκαιο καλλιεργείται, ήδη, σε ειδικευμένες ερευνητικές μονάδες της Ευρώπης και των ΗΠΑ, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις εμφανίζεται στα πανεπιστημιακά προγράμματα νομικών και ιατρικών σπουδών.

Προς το παρόν, ο νομοθέτης έχει τον πρώτο λόγο στη διαμόρφωση της ύλης του νέου κλάδου. Πράγματι, μια έντονη νομοθετική δραστηριότητα παρατηρείται ιδίως την τελευταία εικοσαετία στο διεθνές δίκαιο, στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και στις επιμέρους εθνικές έννομες τάξεις. Η κινητικότητα αυτή αποτελεί δείγμα, αφ’ ενός, του μεγάλου κοινωνικού ενδιαφέροντος που προκαλούν οι νέες εφαρμογές – ενδιαφέροντος που συνοδεύεται από μια εναγώνια προσπάθεια να «προλάβουμε» τη ραγδαία δυναμική τους - αλλά και, αφ’ ετέρου, μιας σχετικής αμηχανίας στην εξερεύνηση πρωτόγνωρων βιοτικών σχέσεων.

Αλλά και ο δικαστής έχει αρχίσει να μετέχει στη διαμόρφωση του νέου κλάδου. Οι περιπτώσεις, μάλιστα, στις οποίες η νομολογία είχε την ευκαιρία να αντιμετωπίσει σχετικές διαφορές, προκάλεσαν αμέσως έντονο δημόσιο ενδιαφέρον, ιδίως όσον αφορά ζητήματα ευθανασίας και υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Δύο στοιχεία φαίνονται σημαντικά για τη συμβολή της νομολογίας στο άμεσο μέλλον. Αφ’ ενός, όσο επεκτείνονται οι νέες εφαρμογές, πρέπει να αναμένουμε αντίστοιχο όγκο νομολογιακής παραγωγής, καθώς υπάρχει πλέον ένα διαμορφωμένο νομοθετικό υπόβαθρο. Ήδη το φαινόμενο αρχίζει να παρατηρείται στους τομείς των ευρεσιτεχνιών της βιοτεχνολογίας και της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Αφ’ ετέρου, η νέα νομοθεσία επηρεάζει πλέον τον μεγάλο τομέα του δικαίου της ιατρικής ευθύνης, που κατ’ εξοχήν διαμορφώνεται νομολογιακά. Η ανάπτυξη αυτού του τομέα είναι αναπόφευκτη υπό τα νέα δεδομένα, όπως δείχνει το παράδειγμα των ΗΠΑ, όπου παρατηρείται μια περιοδικά επαναλαμβανόμενη έξαρση των προσφυγών για υποθέσεις ιατρικού σφάλματος στα δικαστήρια, σύστοιχη σε γενικές γραμμές με την ανάπτυξη της τεχνολογίας.

Τη γενικότερη ανάγκη της ερμηνευτικής προσαρμογής σε ιδιαίτερες περιπτώσεις της νομοθεσίας του Βιοδικαίου καλύπτουν, εξ άλλου, οι αποφάσεις, οι γνώμες, οι εισηγήσεις, οι οδηγίες και οι εκθέσεις κυρίως των επιτροπών βιοηθικής, αλλά και ανεξάρτητων αρχών, π.χ. των αρχών προστασίας προσωπικών δεδομένων. Τα κείμενα αυτά αποκρυσταλλώνουν, σταδιακά, ορισμένες κανονιστικές σταθερές, συμβάλλοντας έτσι στη δόμηση του νέου κλάδου.